KOŚCIÓŁ ŚW. JANA APOSTOŁA I EWANGIELISTY - 3. etap wycieczki do Oleśnicy

    

Ogromna wiedza Janusza Szulca pozwoliła nam zapoznać się z historią 

Bazyliki Mniejszej w Oleśnicy. 

    

Kościól św. Jana Apostoła i Ewangelisty (dawny zamkowy – oglądaliśmy w Zamku zamurowane książęce przejście do kościoła),  wymieniany już w 1230. roku, w pierwotnej formie powstał w końcu XIII w.  Następnie powiększony i przebudowany, otrzymał na przełomie XVI i XVII w. empory nad nawami bocznymi. Po wojnie trzydziestoletniej, w latach 1655-1656 kościół restaurowano, budując równocześnie kaplicę z kryptą grobową dla Książąt Wirtemberskich. Po zrujnowaniu (zawalenie się sklepień) został odbudowany w latach 1906-1908, i odrestaurowany w roku 1962. W obecnej formie jest to orientowana, gotycka budowla ceglana, trzynawowa, bazylikowa, z wydłużonym prezbiterium zakończonym poligonalnie. Od północy przylega do niego kwadratowa wieża, zwieńczona dwukondygnacjowym hełmem z XVII w., a od południa ośmioboczna kaplica grobowa. 

Kościół ten został podniesiony do rangi bazyliki mniejszej przez Papieża-Polaka Jana Pawła II w 1998r. Do najciekawszych elementów wyposażenia należą :
–  barokowy ołtarz glówny  z  1708 r. –  wielki i bogaty w formach  –  drewniane rzeźby u dołu (obok kolumn) –  przedstawiają czterech ewangelistów (Łukasz, Mateusz, Jan i Marek), a u góry –  są to  rzeźby Mojżesza oraz Jana Chrzciciela. Ołtarz uzupełniają obrazy „ Ostatnia  wieczerza”, „Złożenie do grobu”, „ Zmartwychwstanie” oraz „Wniebowstąpienie” –  też z tego okresu,
–  drewniana ambona z roku 1605 –  będąca fundacją księcia Ziębicko-Oleśnickiego Karola II  Podiebradowicza oraz jego żony Elżbiety (z Piastów legnicko-Brzeskich). Ambona wspiera się na pniu drzew –  jako symbolu życia oraz figurze św. Krzysztofa, który z wysiłkiem dźwiga Boże Dziecię. Pomiędzy obrazami stoją figury świętych, a na wysokim baldachimie stoją figurki aniołków w tańczących pozach –  trzymających tarcze herbowe Podiebradowiczów,, Hohenzollernów, Piastów Legnicko-Brzeskich i Książąt Meklemburskich, Szczyt baldachimu wieńczy figura Chrystusa Zmartwychwstałego,

–  kamienna chrzcielnica z ok. 1500 r. 

    

14 metrowy drewniany ołtarz główny

    

Dzięki ekwilibrystycznym i fotograficznym umiejętnościom Zygmunta możemy obejrzeć zdjęcia barokowej ambony, z wyjątkowymi figurami tańczących aniołów na glorii, zwieńczonej postacią Chrystusa Zmartwychwstałego.

    

    

    

Na 1. piętrze, nad wejściem do bazyliki mniejszej, mieści się unikatowa biblioteka łańcuchowa o wymiarach ok. 5 x 3 m. Obecnie jest ona jedyną  zachowaną na Śląsku i w Polsce, przy czym warto pamiętać, że do 1945 r. takie biblioteki istniały także w Złotoryi oraz w Legnicy. Bibliotekę łańcuchową w Oleśnicy założył Książę Ziębicko–Oleśnicki Karol II Podiebrad w roku 1594. Księgi były ustawione w regałach ściennych, a  pośrodku stał stół,  przy którym czytelnicy mogli z nich korzystać.

    

Księgi były wówczas niezwykle kosztowne, dlatego uznano za konieczne ich zabezpieczenie przed ewentualnością kradzieży,  na wzór dawnych bibliotek klasztornych, a mianowicie poprzez  łańcuchy mocowane do drewnianych okładzin książek (książki miały wówczas okładki  z  cienkich desek, często bogato zdobionych – stąd pochodzi powiedzenie, że czytamy książkę „od deski, do deski”).

    

Na końcu każdego łańcucha znajdowało się kółko, które zakładano na drąg znajdujący się nad stołem czytelniczym, przy czym łańcucha nie można było odczepić bez udziału bibliotekarza.

Biblioteka łańcuchowa w  dawnym kościele zamkowym w Oleśnicy – obok kilku bibliotek kościelnych we Włoszech oraz w holenderskim Zutphen i angielskim Hereford – jest ostatnią zachowaną biblioteką łańcuchową w Europie Środkowej.

Autorzy:  Miecia Banaszak, Janusz Szulc,

zdjęcia:   Zygmunt Ruszczyc, 

a całość zredagował:  ASZ