ZAMEK KSIĄŻĄT OLEŚNICKICH - 2. etap wycieczki do Oleśnicy

W drodze powrotnej zwiedziliśmy Zamek Książąt Oleśnickich, częściowo udostępniony chętnym. Tutaj przewodnikiem był pan Andrzej Trawiecki. Poznaliśmy wiele sekretów sal, korytarzy, alków, a nawet łazienek – prosty opis, prawda? Na końcu zamieściłem opis Jana Szulca (za jego zezwoleniem), opowiadający dokładniej o Oleśnicy i o Zamku – proponuję poczytać…

wysypaliśmy się z busa i wypoczęci zmierzamy do Zamku

posiada on długie krużganki, antenę satelitarną,…

książęta witają

renesansowe krużganki z bliska, sgraffitowe ozdoby ścian i przewodnik, a na dole widać główną bramę zamkową z herbami Karola II w jej zwieńczeniu

 

herb z bliska

przechodzimy przez kolistą salę

oglądając drewniane witraże

mijamy anioła podobnego do tego na kolumnie przed ratuszem 

oglądamy kominek – obok stoi szafa…

to zbliżenia są twarzy

zaglądamy do szafy,

a to jest okaflowana łazienka księżnej…

ten Anioł – jakby nas żegnał, obiecywał nagrodę…

Autorzy:  Miecia Banaszak, Janusz Szulc,

zdjęcia:   Zygmunt Ruszczyc,

a całość zredagował:  ASZ

Dalej znajduje się zapowiedziany materiał Janusza Szulca, zachęcam do zapoznania się z nim... 

 OLEŚNICA

Miasto liczące 38 tys. mieszkańców, na Równinie Oleśnickiej, która jest częścią Niziny Śląskiej,

na lewym brzegu rzeki Oleśnica – prawego dopływu Widawy. Nazwa miasta pochodzi od nazwy drzewa olchy, od której wywodziła się historyczna nazwa miasta Olesznica. Jako osada targowa istniała już w IX w.

o czym świadczą wykopaliska archeologiczne, natomiast po raz pierwszy jest wymieniona w dokumencie

biskupa wrocławskiego Żyrosława II z 1189 r. Jako ważna osada targowa na skrzyżowaniu ówczesnych traktów handlowych – wymieniona jest także w dokumencie księcia wrocławskiego Henryka I Brodatego

z 1214 r. Jako kasztelania, czyli siedziba wysokiego rangą urzędnika książęcego jest wymieniona w 1247 r.

w słynnej Księdze Henrykowskiej. Prawa miejskie uzyskała w 1255 r. od księcia wrocławskiego Henryka III Białego – do księstwa wrocławskiego należała do 1294 r., a następnie znalazła się w księstwie głogowskim, którym władał Henryk III Głogowski. Po jego śmierci w 1309 r. księstwem głogowskim władali wspólnie jego synowie i żona, a w 1312 r. doszło do podziału ojcowizny – wyodrębniło się księstwo oleśnickie, którym do śmierci w 1321 r. włada Bolesław Oleśnicki, a następnie jego brat – Konrad I Oleśnicko–Namyslowski, który swoją stolicę przenosi do Oleśnicy. Pretensje do tych ziem zglasza książę wrocławski Henryk VI Dobry, ale Konrad I dyplomatycznie żeni się z jego 11–letnią córką Elżbietą

(nie był to wówczas jakiś ewenement – żonami i matkami były wielokrotnie po prostu dzieci, jak np.

św. Jadwiga Śląska – wydana za mąż za Henryka I Brodatego w wieku 12 lat, czy też księżniczka jaworska – sierotka Anna – która w wieku 14 lat poślubiła w 1253 r. znacznie starszego, bo 37–letniego króla czeskiego Karola IV Luksemburga, a dwa lata później on został cesarzem Niemiec, a ona w wieku 16 lat – cesarzową –  koronowaną w 1355 r. w Akwizgranie. ( Daleko nie trzeba szukać – moje obie babcie zostały wydane za mąż w wieku 14 lat, obie miały po 7 dzieci i obie zmarły w wieku 96 lat – i to się nazywa podobno „słaba płeć” ! ).

Pod naciskiem króla czeskiego – Jana Luksemburskiego – Konrad I oleśnicki składa mu hołd lenny i w 1329 r. księstwo oleśnickie traci suwerenność.

Po śmierci w 1492 r. księcia Konrada X Białego Młodszego, ostatniego władcy z linii Piastów, Oleśnica wraz z księstwem została włączona przez Władysława Jagiellończyka do Korony Czeskiej, a w 1495 r. – przekazana ziębickiej linii czeskich Podiebradów (synom króla czeskiego Jerzego z Podiebradu), a od 1647 r. – przeszła we władanie książąt wirtemberskich.

Księstwo oleśnickie, jak i cały Śląsk – do 1526 r. pozostaje w rękach korony Czeskiej, a następnie do

1741 r. – należy do monarchii austriackich Habsburgów, a następnie królestwa Prus (w 1741 r. Oleśnica staje się miastem powiatowym).Po zjednoczeniu Niemiec w 1871 r., księstwo oleśnickie podlega II Rzeszy niemieckiej, a w 1884 r. zostaje formalnie zlikwidowane – dobra oleśnickie stają się lennem koronnym królestwa Prus, czyli Hohenzollernów, którym w 1926 r. przekazano na własność oleśnicki zamek.

Rozkwit miasta nastąpił w II połowie XIX w. – w 1850 r. ulokowano tu garnizon wojskowy, dla którego wzniesiono koszary (rozbudowane w latach 30 – tych XX w.), a w 1868 r. przez miasto przeprowadzono linię kolejową – łączącą Wrocław z Górnym Śląskiem. Od tego czasu następuje intensywna rozbudowa miasta – powstaje wodna wieża ciśnień,  (czynna do dziś), gmachy sądu, poczty, gazowni miejskiej, szpitala, szkoły i gimnazjum a także zbudowano stadion miejski. Także postępuje uprzemysłowienie miasta – w 1874 r. zbudowano fabrykę obuwia – rozbudowaną po ostatniej wojnie – działała do 1990 r. jako jeden z największych i znanych zakładów obuwniczych „Odra” – po przemianach ustrojowych upadła – tradycje przejęła prywatna firma „Lesta”, która jednak ostatnio też podupadła.

Na przełomie XIX i XX w. miasto buduje i unowocześnia infrastrukturę techniczną – zakłada m.in. sieć elektryczną powiązaną z Wrocławiem, powstają nowe odcinki sieci wod.–kan., gazowej, nowe ulice itd.

W 1913 r. powstają największe wówczas na Dolnym Śląsku Zakłady Remontowe Kolejnictwa – po ostatniej wojnie znane jako ZNTK – działające i obecnie.. Obok tradycyjnego rzemiosła i handlu, rozwija się przemysł spożywczy – głównie młynarstwo, a także przemysł metalowy.

W czasie ostatniej wojny miasto zbytnio nie ucierpiało, ale zostało zniszczone w głównej mierze przez wojska rosyjskie –  bezmyślnie i bezzasadnie grabiące i niszczące wszystko, co niemieckie. W okresie od stycznia do września 1945 r. (od stycznia do początku maja 1945 r. Oleśnica była ważną bazą logistyczną i lotniczą dla wojsk rosyjskich nacierających na Wrocław). Polska administracja przejęła miasto w lipcu 1945 r., – było zniszczone w ok. 70 – 80 % – odbudowa przebiegała bardzo wolno – praktycznie nastąpiła dopiero w latach 60–tych XX w., a zasadniczym przełomem były lata 90–te XX w. – miasto otrzymało szansę rozwoju i tą szansę w pełni wykorzystało – powstały nowe sieci wod.–kan. ze stacją uzdatniania wody i oczyszczalnią ścieków, ekologiczne wysypisko śmieci z utylizacją odpadów, ulice otrzymały nowe nawierzchnie i chodniki, wzniesiono salę widowiskową na 300 miejsc, powstał też znany aquapark, ważną inwestycją była też od 2005 r. obwodnica miasta ( już uruchomiona) oraz budowana w dalszym ciągu trasa szybkiego ruchu A8 do Warszawy.

Komunikację miejską w Oleśnicy od 2008 r. obsługuje firma Polbus – PKS. Są to cztery linie komunikacji miejskiej. Autobusy linii 504 do Wrocławia kursują tu średnio co 30 minut.

Warto pamiętać, że Oleśnica, to także miasto wojsk i służb związanych z lotnictwem, tu mieszczą się :

 –  Techniczna Oficerska Szkoła Wojsk Lotniczych,

 –  Centrum Szkolenia Inżynieryjno–Lotniczego,

 –  Centralny Ośrodek Szkolenia Specjalistów Technicznych Wojsk Lotniczych,

 –  Szkoła Chorążych Personelu Technicznego Wojsk Lotniczych.

Co ciekawe – z uwagi na tradycje wojsk lotniczych w Oleśnicy, w 2013 r. – we wschodniej części miasta oddano do użytku lądowisko wielofunkcyjne Oleśnica. W tym też roku ok. 9 km. na południowy wschód

od miasta zarejestrowane zostało prywatne lądowisko – Smolna.

Do najważniejszych zabytków Oleśnicy należy:

ZAMEK KSIĄŻĄT OLEŚNICKICH W OLEŚNICY

Renesansowa budowla wzniesiona w latach 1542–1616 w miejscu gotyckiej warowni z XIII w. – siedziby książąt oleśnickich do XIX wieku.

Gród obronny Piastów wzmiankowany był przed rokiem 1238, a pierwszy zapis o zamku gotyckim pochodzi z 1292 r. Zasadniczej przebudowy na renesansową rezydencję z nowoczesną fortyfikacją dokonali Jan i jego bratanek – Karol II Podiebradowicze w latach 1542 – 1616.

Najstarszą zachowaną częścią dawnej gotyckiej budowli (wówczas warownej kasztelanii) – jest wieża

z końca XIII w. przebudowana i ozdobiona elementami sgraffitowymi oraz zwieńczona hełmem w późniejszych latach. Równolegle z wieżą budowano dolną część obecnego zachodniego skrzydła zamku, gdzie wówczas był dom mieszkalny.

W pierwszym etapie przebudowy – Jan Podiebradowicz (syn Karola I, a wnuk Henryka I, który księstwo oleśnickie otrzymał w 1495 r. od króla czeskiego Władysłąwa Jagiellończyka) – od 1542 do 1561 r. rozbudował skrzydło zachodnie i wieżę. Zbudował też dla siebie budynek na planie czworokąta, czterokondygnacyjny, z dwuspadowym dachem (tzw. zamek przedni lub przedzamcze, również zwany pałacem wdów).

Bratanek Jana – Karol II, nadał zamkowi w latach 1561–1616 –  dzisiejszą bryłę. Zbudował od fundamentów skrzydło wschodnie oraz renesansowe krużganki, które nadają dziedzińcowi reprezentacyjny charakter, natomiast skrzydło południowe wzniósł po wewnętrznej stronie murów dawnego zamku.

Do prac projektowych Karol II zaangażował dwóch znanych architektów śląskich – Bernarda Niurona i Kaspra Cuneo.(autora barbakanu i jego rzeźbionej bramy).

Pod koniec prac budowlanych – w latach 1608–1616 połączono zamek z kościołem – galerią, a cały zespół ozdobiono dekoracjami sgraffitowymi.

Na głównej bramie zamkowej – w zwieńczeniu – umieszczono herby Karola II – księstwa ziębicko–oleśnickiego oraz dwóch jego żon.

Wejście do zamku wiodło przez dobudowany do pałacu barbakan (przedbramie), do którego prowadził drewniany most ponad głęboką fosą.(wewnątrz barbakanu – w jego górnej części – znajdował się ganek dla straży oraz strzelnice. Dodatkowym elementem obrony był zespół fortyfikacji bastionowej zbudowany

w stylu włoskim (architekt Bernard Niuron był też znanym fortyfikatorem).

Po wygaśnięciu linii Podiebradów w 1647 r. księstwo oleśnickie przejęli Wirtembergowie i byli właścicielami zamku do 1792 r., a następnie Welfowie do 1884 (ostatni z Welfów – Wilhelm, nie mieszkał jednak w zamku). Podupadłe budowle stały się pod koniec XIX wieku lennem pruskim. Nowi właściciele – Hohenzollernowie, przeprowadzili gruntowną renowację zamku, który był do 1945 r. letnią rezydencją rodziny.

Po ostatniej wojnie –  miał tam siedzibę oddział radzieckiego Międzynarodowego Czerwonego Krzyża,

a następnie Technikum Budowlane i Centralna Szkoła Instruktorów ZHP. W latach 70. XX wieku zamek przeszedł kolejną renowację i umieszczono w nim filię Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu. Na początku lat 90 zamek opustoszał, a w 1993 r. rozpoczął w nim działalność Ochotniczy Hufiec Pracy – ośrodek szkoleniowy i wychowawczy.